Prokrastynacja to problem dużej grupy osób, który sprawia, że tracimy efektywność oraz sprawczość. Odkładanie wszystkiego na później może być naprawdę uciążliwym problemem. Według badań przeprowadzonych przez Carleton University, aż 46% osób uważa, że prokrastynacja ma znacząco negatywny wpływ na ich poczucie szczęścia. Nie warto więc jej lekceważyć i tłumaczyć zwlekanie z obowiązkami swoim lenistwem. W wielu przypadkach problem jest dużo bardziej złożony. Żeby pokonać prokrastynację, najpierw należy poznać jej przyczyny i dowiedzieć się, dlaczego odkładamy wszystko na później.
Natura ludzkiego umysłu
Za prokrastynację w dużej mierze odpowiedzialny jest nasz mózg, a dokładnie myślenie. Naukowcy potwierdzają, iż każdy z nas korzysta z dwóch sposobów myślenia. Noblista Daniel Kahneman podzielił je na myślenie szybkie oraz wolne.
Myślenie wolne charakteryzuje się tym, iż jest racjonalne i świadome, natomiast szybkie – emocjonalne i instynktowne. Obszar mózgu, który jest odpowiedzialny za ten drugi mechanizm nazywany jest „mózgiem gadzim”, gdyż jego główną rolą jest utrzymanie prawidłowego funkcjonowania organizmu i funkcji życiowych. Jest nam oczywiście niezbędny, ale w momentach, gdy musimy skupić się na zadaniu, a mózg podpowiada nam by się zrelaksować i odpocząć, możemy mieć poczucie, że walczymy sami ze sobą.
Zaburzona percepcja czasu
Kolejną ważną przyczyną prokrastynacji jest zaburzona percepcja czasu. Osoby, które uważają, że termin wykonania zadania wypada w przyszłości, mają większe tendencje do odwlekania niż osoby, które uważają, że termin wykonania zadania przypada na aktualny czas. Na przykład, jeśli jest aktualnie maj 2019, a deadline planujemy na styczeń 2020, będziemy bardziej skłonni do odwlekania niż gdyby termin wykonania zadania był ustalony na rok obecny.
Wynika to z faktu, iż kategoryzujemy czas latami i deadline w bieżącym roku wydaje się wcześniejszy, bliższy nam, dlatego nie odkładamy go na później, nawet jeśli w obu przypadkach mamy na zadanie tyle samo czasu.
Brak pewności siebie
Przyczyną prokrastynacji może być brak wiary w siebie, w swoje zdolności, umiejętności, wiedzę, doświadczenie czy po prostu brak wiary, że potrafimy doprowadzić dane zadanie do końca. Pewność siebie jest jednak stanem umysłu, który można wzmocnić.
Poczucie własnej skuteczności możemy wypracować dzięki rozpoczynaniu skomplikowanych zadań od drobnych działań, co do których jesteśmy pewni, że są w pełni w naszym zasięgu możliwości. Dzięki zapewnieniu sobie paru prostych i szybkich zwycięstw w drodze do pożądanego celu, zwiększymy swoją pewność siebie. Wzrosną nasze optymistyczne oczekiwania, wiara we własne możliwości, umiejętności i kompetencje, a przede wszystkim zaangażujemy się w działanie i przestaniemy odkładać pracę na później.
Nadmierny perfekcjonizm
Osoby, które mają problem z prokrastynacją, czasem mają także tendencję do ustawiania sobie nierealistycznie wysokich oczekiwań. Zastanów się czy nie postawiłeś sobie zbyt wysoko poprzeczki i odwlekasz wykonanie zadań, bo dążysz do zbytniej perfekcji. Z psychologicznego punktu widzenia dla perfekcjonistów bardziej akceptowalne jest, gdy nigdy nie stawią czoła wyzwaniu, niż zmierzenie się z porażką lub niską jakością wykonanego zadania.
Dzieciństwo
Prokrastynacja może również rozwijać się przez szereg powiązanych ze sobą doświadczeń z dzieciństwa, które są naturalnie zakodowane w naszym umyśle w wieku i czasie, kiedy myśleliśmy, że nie może być inaczej. Obejmuje to podświadome doświadczenia, z którymi zmagamy się przez całe życie.
Badania przeprowadzone przez profesora Timothy Pychyla wskazują, że osoby dorastające z autorytarnym ojcem, kładącym nacisk na posłuszeństwo, są bardziej skłonne do prokrastynacji w dorosłości. Psycholodzy tłumaczoną to zjawisko buntem wobec wcześniejszych, zewnętrznych prób kontroli w dzieciństwie.
Choć prokrastynacja i lenistwo posiadają wspólne cechy, takie jak niechęć do działania lub brak silnej motywacji, to nie są tym samym. Ludzie odwlekający mają trudności motywacyjne, ale w przeciwieństwie do osób leniwych, dążą do ambitnych celów i mają intencje ukończenia zadania, aczkolwiek muszą liczyć się z kosztami – stresem, poczuciem winy i innymi negatywnymi emocjami. Warto odkryć swoją własną przyczynę prokrastynacji, zapoznać się z nią i nie odwlekać już walki z prokrastynacją na później.
