Życiorys Coco Chanel, która 100 lat temu tworzyła projekty dla dzisiejszych kobiet

Za marką Chanel nie stoi nikt inny, jak sama Coco Chanel. To kobieta, która nie tylko wpłynęła na modę i kulturę XX wieku, ale przede wszystkim stanowi źródło inspiracji. Mimo że odeszła wiele dekad temu, do dziś jej postać uznaje się za symbol niezależności, odwagi, siły, a także dowód na to, że ze skrajnej biedy można wejść na salony. Życiorys Coco Chanel ma też swoje ciemne strony, za które dziś prawdopodobnie zostałaby zcancelowana. Jak więc żyła ikona mody i biznesu?

Dzieciństwo i młodość Coco Chanel – z biedy na salony 

Tak naprawdę Coco Chanel nazywała się Gabrielle Bonheur Chanel. Urodziła się jako nieślubne dziecko Jeanne Devolle i Alberta Chanel 19 sierpnia 1883 roku w małej miejscowości Saumur we Francji. W roku jej urodzenia rodzice ostatecznie wzięli ślub. Gabrielle miała jeszcze piątkę rodzeństwa. Wychowywali się jednak w domu, w którym panowała skrajna bieda, nie tylko ta materialna, ale i emocjonalna. Matka Gabrielle zmarła w 1985 roku, a niedługo po tym zdarzeniu ojciec opuścił dzieci, oddając je do sierocińca prowadzonego przez zakonnice.

W sierocińcu Gabrielle podjęła się nauki szycia i szybko wykazała zdolności w tej kwestii. Po 6 latach Gabriele opuściła placówkę, by zamieszkać o ciotki, u której doskonaliła umiejętności krawieckie. 

W latach 1905-1908 dorabiała jako śpiewaczka w barach i restauracjach. Głosu nie miała, ale charyzmę już tak. To wtedy powstał jej pseudonim Coco Chanel, prawdopodobnie od wykonywanej przez nią piosenki „Qui qu’a vu Coco?” („Kto widział Coco?”). Chanel cieszyła się uwagą wielu wielbicieli, m.in. Étienne’a Balsana. 

Poznaj też historię innego projektanta: Jak Versace wspiął się na szczyt?

Pierwsze modowe sukcesy Chanel – szybko zdobyła uznanie 

I to właśnie dzięki wsparciu Étienne’a Balsana, z którym Gabrielle weszła w romantyczną relację, weszła do branży modowej. Zaczęła od szycia kapeluszy, które jej aktualny kochanek wyśmiał. Mimo to, Chanel nie zraziła się do biznesu, choć do Balsana już tak i go zostawiła.

Jej propozycje, a także dostęp do wpływowych ludzi ze środowiska Balsana, sprawiły, że nakrycia głowy zaczęły szybko się sprzedawać do tego stopnia, że Chanel otworzyła swój pierwszy butik Chanel w Paryżu z małą pomocą Arthura Boya Capela.

Capel był jej kolejną miłością, mówi się, że największą. Wierzył w swoją ukochaną, wsparł ja finansowo. Niestety, jako dziedzic fortuny spełnił obowiązek żeniąc się z kobietą ze swojego otoczenia ze szlacheckimi korzeniami. Mimo to spotykał się nadal z Chanel aż śmiertelnego wypadku samochodowego w 1919 roku. 

Zanim jednak do tego doszło, Chanel oddała mu wszystkie pieniądze, jakie w nią zainwestował. Nie chciała być utrzymanką.

Choć to były początki Chanel, już wtedy wprowadziła pierwszą z wielu swoich rewolucji: słomkowy, lekki kapelusz, który szybko wyparł ciężkie, bogato zdobione kapelusze uciskające głowę i obciążające szyję. Dla Paryżanek było to prawdziwe wybawienie. Gabrielle, zachęcona sukcesem, wprowadziła odzież, a pierwszą z nich była legendarna „mała czarna”.

Rewolucja w modzie – co wprowadziła Coco Chanel w życie kobiet?

Słomkowy kapelusz oraz dżersejowa sukienka były dopiero początkiem modowej rewolucji, jaką zapoczątkowała Coco Chanel. Każdy kolejny projekt charakteryzował  się minimalizmem i funkcjonalnością. Odrzuciła sztywne gorsety i przesadnie zdobione stroje. Zaproponowała za to ubrania dające swobodę ruchów inspirowane męską garderobą. Klientek nie trzeba było długo namawiać – szybko rzuciły się na zakupy. 

Jednym z największych osiągnięć Chanel było wprowadzenie do mody dzianin, dotychczas używanych wyłącznie do produkcji bielizny. Za to Gabrielle szyła z nich codzienne ubrania. Do kanonu elegancji weszły również krótkie włosy, proste płaszcze, spodnie damskie, golfy oraz sznury perłowych korali. Wszystko to odzwierciedlało osobisty gust Chanel, ale pozostałe kobiety, przekonane do jej nonszalancji połączonej z funkcjonalnością oraz prostotą, podchwyciły ten styl.

Tym wyróżniała się Chanel. Potrafiła z tanich rzeczy zrobić luksusowe, a zarazem wygodne ubrania oraz akcesoria i dzięki temu szybko zaczęła wyrabiać sobie nazwisko w branży. 

Ikoniczne projekty Chanel – które projekty nosimy do dzisiaj?

Coco Chanel stworzyła wiele kultowych projektów, które są obecne w modzie do dziś. Najbardziej rozpoznawalnym jest wspomniana wcześniej „mała czarna” uszyta w 1926 roku. Szybko stała się obowiązkowym elementem garderoby ze względu na swoją uniwersalność, minimalistyczny szyk i wygodę. Chanel wylansowała stylizację małej czarnej ze sznurem pereł. Mija prawie 100 lat od jej powstania, a mała czarna nadal stanowi klasyk w szafie eleganckich kobiet.

W czasie wojny Chanel zawiesiła swoją markę, ale reaktywowała tuż po zakończeniu okupacji (która wbrew pozorom nie dała jej się we znaki). W latach 50. zaserwowała dwa kolejne hity. 

Kolejnym ikonicznym projektem jest kostium Chanel z 1954 roku – garsonka, czyli żakiet bez kołnierza i prosta spódnica wykonane z tweedu, które do dziś pozostają symbolem wyrafinowania. Całość inspirowana była męskim garniturem, ale miała w sobie dużo kobiecego wymiaru. Kostium doceniły gwiazdy i znane osobistości, takie jak Jackie Kennedy.

2 lutego 1955 roku zadebiutowała torebka Chanel 2.55. Data jest niezwykle istotna, ponieważ to od niej torebka zyskała swoją nazwę. Gabrielle stworzyła skórzaną torebkę z charakterystycznym pikowaniem, klapą z zamknięciem „Mademoiselle Lock” oraz paskiem na ramię z łańcuszka przeplatanego skórą. Torebka miała silny wyraz feministyczny – torebka miała być samowystarczalna dla kobiety, dodawać elegancji, a zarazem spełniać praktyczne funkcje. Świadczyły o tym choćby kieszonka wewnątrz torebki, przeznaczona na listy.

Luksus to domena ludzi bogatych. Jak żyją najbogatsi ludzie na świecie?

Coco Chanel i perfumy Chanel N°5

Nie można zapominać o tym, że w 1921 roku Coco Chanel wprowadziła na rynek swoje perfumy – Chanel N°5. Był to pierwszy zapach sygnowany przez projektantkę mody, co samo w sobie stanowiło rewolucję. Przy tworzeniu perfum współpracowała z chemikiem Ernestem Beaux, który zaproponował jej kilka próbek zapachów do wyboru. Chanel wybrała piątą próbkę, wierząc, że liczba pięć przynosi jej szczęście.

Chanel N°5 był również rewolucyjny pod względem kompozycji – jako pierwszy zawierał mieszankę naturalnych i syntetycznych nut zapachowych, co pozwoliło na stworzenie nowoczesnego, abstrakcyjnego zapachu, który odszedł od tradycyjnych, pudrowych, duszących esencji kwiatowych. 

Poruszenie wzbudziła woń perfum, ale też ich flakon wzorowany na butelce whisky. Wiele lat później, w 1952 roku zostanie wykonana fotografia Marilyn Monroe do reklamy perfum, w której aktorka leży nago pod pościelą. Słynne stały się wtedy słowa Monroe: „do łóżka kładę się tylko ubrana w dwie krople Chanel N°5”.

Kontrowersje związane z Coco Chanel – była ukrytym szpiegiem? 

Biznesowa passa Chanel trwała aż do wybuchu II wojny światowej. Wówczas musiała zamknąć działalność i uciec z Paryża do miejscowości Vichy. Po pewnym czasie powróciła do stolicy, by zaszyć się w hotelu Ritz. I tu zaczyna się ciemna historia biografii Coco Chanel.

Francuską okupację Chanel spędziła w luksusowych warunkach otoczona wysoko postawionymi w polityce i wojsku Niemcami. Mimo że zawiesiła działalność modową, nadal sprzedawała perfumy niemieckim żołnierzom, którzy kupowali je swoim kochankom.

Już sam fakt sprzedaży produktów wrogowi jest kontrowersyjny, ale to nie wszystko. Na kartach historii pozostały doniesienia o jej romansie niemieckim dyplomatą Hansem Güntherem von Dincklage. Z jego pomocą miała współpracować z kontrwywiadem III Rzeszy i szpiegować. Wspomina się o niej w książce „Sypiając z wrogiem” autorstwa Hal Vaughan i wymienia jako agentkę o numerze F-7124.

Pojawiły się również oskarżenia, że Chanel wykorzystała wojnę do próby przejęcia kontroli nad firmą produkującą perfumy Chanel N°5. W czasie konfliktu usiłowała odebrać rodzinie Wertheimerów, żydowskim współwłaścicielom marki, prawa do dochodów z perfum, powołując się na aktualne wtedy antysemickie przepisy. Po wojnie sprawa została rozwiązana na korzyść Wertheimerów, którzy zachowali swoje udziały.

Antysemickie przekonania Chanel dały już wcześniej o sobie znać. W latach 30., jeszcze przed wojną, zaangażowała się w wydanie periodyku o charakterze narodowo-antysemickim.

Przez całe swoje życie Coco Chanel miała być uzależniona od narkotyków. Nie unikała także rywalizacji z innymi projektantami, w tym z Elsą Schiaparelli, którą określała mianem „artystki, ale nie projektantki”. Te napięcia dodają pikanterii historii Chanel, ale niewątpliwie też rzucają cień na jej dziedzictwo. 

Życie prywatne Coco Chanel – czy wyszła za mąż? 

Czy Coco Chanel poprzestała na rewolucji modowej? Oczywiście, że nie. W czasach, gdy kobiety były definiowane przez swoje relacje małżeńskie, Chanel konsekwentnie odmawiała zamążpójścia. Jednocześnie prowadziła bogate życie towarzyskie. Prowadziła romanse z wpływowymi, bogatymi mężczyznami. Pierwszym z nich był Étienne Balsan, następnie Arthur Boy Capel, w czasie okupacji cieszyła się towarzystwem niemieckiego dyplomaty Hansa Günthera von Dincklage. Miała także relacje z rosyjskim księciem Dymitrem Pawłowiczem Romanowem oraz kompozytorem Igorem Strawińskim. 

Związki Gabrielle często były pełne pasji, ale nigdy nie doprowadziły do założenia rodziny. Jak sama mówiła: „Nigdy nie chciałam obciążać swojego życia mężczyzną”. Krążą też plotki, że nie mogła mieć dzieci w wyniku konsekwencji zabiegu aborcji wykonanego we wczesnej młodości.

Śmierć Coco Chanel – odejście modowej rewolucjonistki 

10 stycznia 1971 roku Coco Chanel zmarła w swoim apartamencie w paryskim hotelu Ritz, który traktowała jak dom. Do samego końca była aktywna zawodowo. Pogrzeb odbył się w stylu, który odzwierciedlał jej życie – trumnę ozdobiły eleganckie, białe kwiaty, a przyjaciele i współpracownicy wspominali ją jako wizjonerkę, która odmieniła świat mody.

Dziedzictwo Coco Chanel – kto przejął modowe imperium? 

Po śmierci Chanel dom mody stanął podupadać, aż stanął na krawędzi. Na ratunek przybył Karl Lagerfeld, niemiecki projektant (o ironio), który dołączył do zespołu Coco Chanel w 1983 roku. Lagerfeld zrozumiał wizję swojej poprzedniczki, kontynuując ją dalej, ale wzbogacając projekty o własne, nowoczesne pomysły, co sprawiło, że wieloletnia marka przemówiła do serc młodych osób.

Lagerfeld miał powiedzieć o dorobku swojej poprzedniczki: 

„Coco Chanel urodziła się, rozumiejąc kobiety z epoki, która miała dopiero nadejść”.

Niestety, siwowłosy wizjoner z kucykiem również odszedł 19 lutego 2019 roku. Jego miejsce zajęła Virginie Viard. W 2024 roku zrezygnowała ze swojego stanowiska. 

Choć Coco Chanel odeszła, a modowy status domu mody Chanel bywa chwiejny, duch projektantki pozostaje obecny w każdej kolekcji sygnowanej jej nazwiskiem. 

Cytaty Coco Chanel, które utkwiły w pamięci pokoleń

Postać Coco Chanel znana była nie tylko dzięki projektom i swojemu stylowi, ale także z powodu ciętego języka. Gdy pierwszy raz założyła swoją małą czarną, sukienkę w kolorze funeralnym, inny projektant zapytał, po kim nosi żałobę, ta odpowiedziała:  „Po panu”. Oprócz ripost, pozostały po niej cytaty, które wciąż stanowią dla wielu osób inspirację. 

„Moda przemija, styl pozostaje” – najsłynniejsze zdanie z ust Chanel. 

„Prostota jest kluczem do elegancji”.

„Aby być niezastąpionym, trzeba być innym”.

„Kobieta, która nie nosi perfum, nie ma przyszłości”.

„Najlepszym kolorem jest ten, który dobrze wygląda na tobie”.

„Nie ma kobiet brzydkich. Są tylko kobiety zaniedbane”.

„Piękno zaczyna się w chwili, kiedy decydujemy się być sobą”.

„Jeśli jesteś smutna, nałóż więcej szminki i atakuj!”.

„Zawsze wyglądaj tak, jakbyś miała spotkać najgorszego wroga”.

„Ubierz się wulgarnie, a zapamiętają sukienkę. Ubierz się elegancko, a zapamiętają kobietę”.

Czytaj także: Matthieu Blazy jako nowy dyrektor kreatywny domu mody Chanel?

Zdjęcie główne: Instagram @babeyond_official