Praca w święta – co zrobić, gdy pracodawca naciska? Co na to prawo?

Okres świąteczny (niedziele, Boże Narodzenie, Wielkanoc i inne) jest dla Polaków czasem wolnym od pracy, przeznaczonym na relaks lub spędzenie z bliskimi. Bywa jednak tak, że ze względu na charakter zawodu, praca w święta jest koniecznością. Zdarzają się też sytuacje, gdy pracodawca oczekuje obecności pracownika w dni wolne od pracy. Co w takiej sytuacji? Czy ma do tego prawo? Jakie przywileje przysługują pracownikowi? Rozwiewamy wszelkie wątpliwości.

Czy pracodawca może mnie zmusić do pracy w święta?

Na mocy Kodeksu Pracy święta oraz niedziele są dniami wolnymi od pracy, a obowiązek zapewnienia czasu wolnego spoczywa na pracodawcach. Niemniej jednak istnieją wyjątki reguły. Prawo dopuszcza prace w niedziele bądź święta w określonych przypadkach. Zwykle wiążą się z charakterem wykonywanego zawodu. Poniżej podajemy przykłady.

• Praca w sektorze publicznym – ochrona zdrowia, straż pożarna, policja.
• Zakłady pracy o charakterze ciągłym – fabryki, produkcja.
• Transport, komunikacja.
• Usługi hotelarskie.
• Gastronomia.
• Praca o charakterze zmianowym.
• Praca w handlu – stacje benzynowe lub wybrane punkty usługowe. Zaliczają się do nich również sklepy otwarte w niedziele handlowe.

Należy przy tym pamiętać, że pracownicy sklepów są zobowiązani do świadczenia pracy w niedziele handlowe. Nie można jednak wymagać od nich obecności w sklepie w niedziele niehandlowe.

W każdym innym przypadku, gdy praca odbywa się od poniedziałku do piątku, po 8 godzin dziennie, nie ma obowiązku świadczenia pracy.

Jeżeli pracodawca żąda wstawienia na stanowisku, można zapytać go o podstawę prawną takiego żądania. Gdy nie ma ku temu uzasadnionych powodów, pracownik może odmówić wykonania polecenia.

Co przysługuje pracownikowi za pracę w święto?

Za pracę wykonaną w dniu świątecznym, zgodnie z art 1511 § 1 Kodeksu Pracy, pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Jego wysokość określają umowy indywidualne, a jeśli tego nie robią, pracownikowi przypada dodatkowe minimum 100% stawki godzinowej. 

Oprócz wynagrodzenia pracodawca ma obowiązek oddać dzień wolny za pracę wykonaną w święto w ciągu tygodnia poprzedzającego dzień pracy w święto lub tygodnia po dniu pracy w święto.

Czy za pracę w święta należy się dodatek?

Tak, pracownik pracujący w święto otrzymuje dodatkowe, nadliczbowe wynagrodzenie oraz dzień wolny od pracy w dniu roboczym. Jest jeszcze jeden benefit przypadający pracownikowi. 

Gdy praca odbywa się w godzinach nocnych lub w trybie zmianowym, pracownik może liczyć na jeszcze większą stawkę wynagrodzenia. 

Warto wspomnieć, że wyższa stawka przysługuje pracownikowi nawet wtedy, gdy pracuje tylko przez część dnia świątecznego, poniżej 8 godzin.

Takie rozwiązania mają na celu zrekompensowanie pracownikowi niedogodności związanych z koniecznością pracy w dni, które tradycyjnie przeznaczone są na odpoczynek i regenerację.

Czy w święta trzeba pracować?

Konieczność wykonywania pracy w święta zależy od charakteru zajmowanego stanowiska i przepisów obowiązujących w danej firmie, a także od rodzaju umowy zatrudnienia. Jednak pracownik zatrudniony o pracę, z trybem pracy od poniedziałku do piątku po 8 godzin dziennie, nie może zostać zmuszony do pracy w dni świąteczne.

Wyjątkiem są tylko nagłe sytuacje w pracy w danych sektorach (służby publiczne, transport, gastronomia itd.).

Czas wolny od pracy w niedziele i święta jest jedną z najważniejszych wartości chronionych przez przepisy. W praktyce oznacza to, że praca w święta powinna być traktowana jako wyjątek, a pracodawca musi przestrzegać regulacji Kodeksu Pracy. Nie może nakłaniać podwładnego do podjęcia pracy, a jeśli to robi, pracownik ma pełne prawo, bez żadnych konsekwencji odmówić.

Czytaj także: Praca na L4 będzie możliwa? Nadchodzą rewolucyjne zmiany dla chorych

Zdjęcie główne: Spotlight/Launchmetrics, street fashion