Money, money, money…, czyli o banknotach, które mają znaleźć się na przykład na koszulce.
O tym, że pieniądze mają szczególny status nie trzeba nikogo przekonywać. Ich podrabianie czy też przerabianie grozi poważnymi sankcjami karnymi. Jednakże rynek sztuki czy mody poszukuje inspiracji wszędzie. Na koszulkach, np. oprócz tradycyjnych zdjęć, zamieszczane są napisy, logotypy, wizerunki znanych osób. Powstaje pytanie: a co w sytuacji, gdyby na takiej koszulce zamieścić symbol, jakim jest banknot, np. 100 zł? Jak te kwestie reguluje prawo i czy jako artysta, czy też producent takiej koszulki muszę ubiegać się o czyjeś zgody, zezwolenia, koncesje?
Emitent, a prawo autorskie
Narodowy Bank Polski – wyłączny emitent polskiego złotego – sprawę wykorzystania polskiej waluty w celach innych, niż środek płatniczy próbował regulować na różne sposoby. W wydanym przez siebie (nieaktualnym już na szczęście) regulaminie Zasady wykorzystywania wizerunków polskich banknotów i monet usiłował wymusić na potencjalnych korzystających obowiązek uzyskania (nieodpłatnej) zgody na wykorzystywanie polskiego pieniądza w celach innych niż płatniczy. Jednocześnie kierował zainteresowanych do autorów projektów w celu uregulowania z nimi kwestii osobistych praw autorskich.
Powyższa polityka została zmieniona przez NBP poprzez wydanie Dobrych praktyk w zakresie reprodukcji wizerunków banknotów i monet. Możemy w nich znaleźć informację, że NBP uważa się nie tylko za emitenta, ale również za właściciela autorskich praw majątkowych projektów banknotów i monet i zastrzega sobie prawo do regulowania (w Dobrych praktykach właśnie) kwestii związanych z wykorzystaniem polskiej waluty do celów komercyjnych.
W punkcie 10 Dobrych praktyk NBP wskazuje wprost, że reprodukcje banknotów nie mogą być wykorzystywane:
- w celu reklamy, promocji lub innego rodzaju upowszechniania używek lub innych substancji, których nadużywanie może zagrażać zdrowiu lub życiu
- w sposób sugerujący ich niszczenie, między innymi poprzez ich gniecenie, dziurawienie, przerywanie, cięcie, palenie
- w sposób prezentujący ich składanie w różne figury lub kształty
- w inny sposób niezwiązany z kontekstem ich funkcji płatniczej (w tym jako dekoracja, tło itp.)
A jak się ma do tego prawo autorskie?
Artykuł 4 ust. 2 Prawa autorskiego wskazuje nam wprost, że urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego. Bez wątpienia pieniądze zawierają się w definicji znaków urzędowych. Mają one wyłącznego emitenta (Narodowy Bank Polski), któremu nie można odmówić przymiotu urzędu. Co więcej, wzory znaków pieniężnych są ustalane przez odpowiedni organ administracji publicznej i podawane do publicznej wiadomości. Pieniądze nie podlegają zatem ochronie prawnoautorskiej, co w praktyce oznacza, że nie ma obowiązku występowania o stosowne zgody na wykorzystanie pieniędzy, jako utworów do właścicieli majątkowych i osobistych praw autorskich.
Czytaj dalej…
